 |
 |
|
|
Μέσω του ερευνητικού προγράμματος συγκροτήθηκε ένα αρχείο ψηφιοποιημένων, μεταβυζαντινών ελληνικών χειρογράφων από τη συλλογή του «῾Ελληνικοῦ Φιλολογικοῦ Συλλόγου» Κωνσταντινουπόλεως. Η βιβλιοθήκη του σημαντικού αυτού συλλόγου, ο οποίος λειτούργησε στα χρόνια 1861-(περ.)1923, περιελάμβανε, εκτός από έντυπα, 183 χειρόγραφα των βυζαντινών και, κυρίως, των μεταβυζαντινών χρόνων. 149 από τα αυτά τα χειρόγραφα βρίσκονται σήμερα στη βιβλιοθήκη της Τουρκικής Ιστορικής Εταιρείας (Türk Tarih Kurumu) στην Άγκυρα. Μέσω επιτόπιας έρευνας μελετήθηκαν από τους συνεργάτες του προγράμματος 61 χειρόγραφα από τον 16ο, 17ο, 18ο και 19ο αιώνα. Από αυτά επιλέχθηκαν 53 από τα οποία αποκτήθηκαν για το πρόγραμμα 4.280 λήψεις (περ. 8.500 σελίδες). Το «Χαρτοφυλάκειον» περιέχει σε ψηφιοποιημένη μορφή α) 23 ολόκληρους κώδικες, β) εκτενή αυτοτελή μέρη από 5 κώδικες, γ) μικρό αριθμό ενδεικτικών φύλλων από 27 κώδικες.
Το συγκεντρωμένο υλικό παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον για ποικίλα γνωστικά πεδία, πρωτίστως για διάφορους κλάδους της φιλολογίας, για την ιστορία και την αρχαιολογία, για τη φιλοσοφία και τη θεολογία. Ανάμεσα στα κείμενα των κωδίκων συγκαταλέγονται αξιόλογα λογοτεχνικά κείμενα (στιχουργήματα του Καισάριου Δαπόντε, μια παράφραση της Ιλιάδας στη δημώδη γλώσσα, φαναριώτικα στιχουργήματα, μια μετάφραση μιας κωμωδίας του Carlo Goldoni, κυπριακά δημοτικά τραγούδια, καταγραμμένα τον 19ο αι., και άλλα), επιστολές επιφανών εκπροσώπων της ελληνικής λογιοσύνης των Νέων Χρόνων (των Αναστάσιου Γόρδιου, Ευγένιου Βούλγαρη, Νικηφόρου Θεοτόκη, Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου του εξ απορρήτων, Νικόλαου Μαυροκορδάτου και άλλων), χρονικά, επιστημονικές και θεολογικές πραγματείες ή λαϊκά αναγνώσματα (π.χ. κείμενα αστρολογίας). Πολλά από τα κείμενα που περιλαμβάνει το «Χαρτοφυλάκειον» δεν τα γνωρίζουμε από άλλες πηγές. Οι κώδικες περιέχουν συχνά κτητορικά και άλλα, ποικιλοτρόπως σημαντικά σημειώματα.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το υλικό του «Χαρτοφυλακείου» και για την κωδικολογία και την παλαιογραφία. Περιλαμβάνει δείγματα γραφής ενός μεγάλου αριθμού γραφέων, ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέγονται και πολλοί γνωστοί γραφείς και κτήτορες χειρογράφων, όπως ο Νικόλαος Καρατζάς. Εξαιρετικό δείγμα από τη συλλογή αυτού του λόγιου φαναριώτη ο οποίος υπήρξε επιφανής γραφέας αλλά και συλλέκτης κωδίκων είναι το χειρόγραφο κωδ. 11, στο οποίο ο Καρατζάς έχει αντιγράψει πατριαρχικές επιστολές –εν μέρει άγνωστες από αλλού.
Η επιστημονική αξιοποίηση του υλικού που συγκεντρώθηκε μέσω του «Χαρτοφυλακείου» έχει ήδη αρχίσει. Εν εξελίξει βρίσκεται μία μελέτη για τα λογοτεχνικά κείμενα που παραδίδονται στα χειρόγραφα και μία δεύτερη για τα φιλοσοφικά. Μία περαιτέρω εργασία αφορά τις επιστολές των Ευγένιου Βούλγαρη και Νικηφόρου Θεοτόκη οι οποίες παραδίδονται σε διάφορους από τους κώδικες του Συλλόγου.
|
